छत्रपती संभाजीनगरचे न्या.प्रसन्ना वराळे यांची  सर्वोच्च न्यायालयात नियुक्ती

छत्रपती संभाजीनगर,२६ जानेवारी / प्रतिनिधी :-कर्नाटक उच्च न्यायालयाचे मुख्य न्यायाधीश प्रसन्ना बी वराळे यांनी गुरुवारी (२५ जानेवारी) सर्वोच्च न्यायालयाचे न्यायाधीश म्हणून शपथ घेतली. भारताचे सरन्यायाधीश डीवाय चंद्रचूड यांनी नवी दिल्लीतील सर्वोच्च न्यायालयाच्या संकुलात एका समारंभात न्यायमूर्ती वराळे यांना शपथ दिली. न्यायमूर्ती वराळे यांच्या नियुक्तीमुळे भारताच्या सरन्यायाधीशांसह सर्वोच्च न्यायालयात 34 न्यायाधीश आहेत. न्यायमूर्ती संजय किशन कौल २५ डिसेंबर रोजी निवृत्त झाल्यानंतर सर्वोच्च न्यायालयात एक न्यायमूर्ती कमी होता. न्या.वराळे यांची  कारकीर्द  छत्रपती संभाजीनगरमध्ये घडली.  

या महिन्याच्या सुरुवातीला न्यायमूर्ती वराळे यांच्या नावाची शिफारस करताना, मुख्य न्यायमूर्ती चंद्रचूड यांच्या नेतृत्वाखालील सर्वोच्च न्यायालयाच्या कॉलेजियमने सांगितले होते की ते उच्च न्यायालयातील सर्वात ज्येष्ठ न्यायाधीशांपैकी एक आहेत. कॉलेजियमने असेही म्हटले होते की उच्च न्यायालयाचे ते एकमेव मुख्य न्यायाधीश आहेत जे अनुसूचित जाती प्रवर्गातील आहेत. न्यायमूर्ती एस के कौल गेल्या महिन्यात निवृत्त झाल्यानंतर सर्वोच्च न्यायालयात एक जागा रिक्त झाली होती. कॉलेजियमने त्यांच्या नावाची शिफारस केल्यानंतर आठवडाभरात न्यायमूर्ती वराळे यांची नियुक्ती करण्यात आली.

वास्तविक, कायदा व न्याय मंत्रालयाने बुधवारी (२४ जानेवारी) न्यायमूर्ती वराळे यांची सर्वोच्च न्यायालयाचे न्यायाधीश म्हणून नियुक्ती जाहीर केली. सर्वोच्च न्यायालयाच्या कॉलेजियमने 19 जानेवारी रोजी न्यायमूर्ती वराळे यांच्या पदोन्नतीची शिफारस केली होती. कॉलेजियमने सांगितले की, 2008 मध्ये मुंबई उच्च न्यायालयाचे न्यायमूर्ती म्हणून नियुक्त झालेले न्यायमूर्ती वराळे यांनी खूप अनुभव घेतला आहे. ते कर्नाटक उच्च न्यायालयाचे मुख्य न्यायाधीशही राहिले आहेत. त्यांच्या अनुभवाच्या जोरावर त्यांना सर्वोच्च न्यायालयाचे न्यायाधीश बनवण्यात आले.

कायदा मंत्रालयाने जारी केलेल्या अधिसूचनेत म्हटले आहे की, ‘भारतीय राज्यघटनेच्या कलम 124 च्या कलम (2) द्वारे प्रदान केलेल्या अधिकारांचा वापर करून, राष्ट्रपतींना कर्नाटक उच्च न्यायालयाचे मुख्य न्यायाधीश पी बी वराळे यांची या पदावर नियुक्ती करण्यात आनंद होत आहे. भारताच्या सर्वोच्च न्यायालयाचे. न्यायाधीश म्हणून नियुक्ती झाल्यामुळे आनंद होत आहे…’ न्यायमूर्ती वराळे यांच्या नावाची शिफारस करताना, कॉलेजियमने म्हटले आहे की, सर्वोच्च न्यायालयाने गेल्या वर्षी जवळजवळ संपूर्ण वेळ 34 न्यायाधीशांच्या पूर्ण ताकदीने काम केले होते आणि त्यामुळे 2023 मध्ये 52,191 प्रकरणे निकाली काढण्याचा बहुमान मिळू शकतो. न्यायमूर्ती वराळे यांचा जन्म 23 जून 1962 रोजी झाला आणि 18 जुलै 2008 रोजी त्यांची मुंबई उच्च न्यायालयाचे न्यायाधीश म्हणून नियुक्ती झाली. 15 ऑक्टोबर 2022 रोजी त्यांची कर्नाटक उच्च न्यायालयाचे मुख्य न्यायाधीश म्हणून पदोन्नती झाली.

न्यायमूर्ती प्रसन्ना बी वराळे हे सर्वोच्च न्यायालयाचे न्यायमूर्ती बनल्यानंतर प्रथमच अनुसूचित जातीचे तीन न्यायाधीश सर्वोच्च न्यायालयात दाखल होत आहेत. न्यायमूर्ती बीआर गवई आणि न्यायमूर्ती सीटी रविकुमार हेही अनुसूचित जातीचे आहेत. 

कोण आहेत न्यायमूर्ती वराळे? 

न्यायमूर्ती प्रसन्ना बी वराळे यांचा जन्म 23 जून 1962 रोजी कर्नाटकातील निपाणी येथे झाला. त्यांची वकिली कारकीर्द अतिशय चमकदार आहे. न्यायमूर्ती वराळे यांनी 1985 मध्ये डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर मराठवाडा विद्यापीठातून कला आणि कायद्याची पदवी घेतली. यानंतर त्यांनी 1985 मध्ये वकिली कारकीर्द सुरू केली. जुलै 2008 मध्ये त्यांची मुंबई उच्च न्यायालयात अतिरिक्त न्यायाधीश म्हणून नियुक्ती झाली. तीन वर्षांनंतर त्यांना उच्च न्यायालयाचे स्थायी न्यायाधीश बनवण्यात आले. 

 त्यांचे आजोबा बळवंतराव वराळे हे डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचे निकटवर्तीय होते. बाबासाहेबांच्या आग्रहावरूनच बळवंतराव निपाणी गाव सोडून औरंगाबादमध्ये आले. बाबासाहेबांनी पीपल्स एज्युकेशन सोसायटीच्या माध्यमातून सुरू केलेल्या शिक्षण संस्थांची जबाबदारी बळवंतराव यांच्यावर दिली. त्यांची पीपल्स एज्युकेशन सोसायटीच्या अध्यक्षपदी नियुक्ती झाल्यानंतर त्यांनी छत्रपती संभाजीनगरमध्ये डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर लॉ कॉलेज सुरू करण्यासह अनेक शैक्षणिक उपक्रम राबवले.

प्रसन्ना यांचे वडील भालचंद्र वराळे यांनाही बाबासाहेबांचा सहवास लाभला. त्यांची जिल्हा न्यायाधीश म्हणून अनेक वर्षे काम केल्यानंतर मुंबई उच्च न्यायालयात रजिस्ट्रारपदी नेमणूक झाली होती. त्यांचाच वारसा चालवत प्रसन्ना यांनीही याच वकिली आणि न्यायदानाच्या क्षेत्रात आपली कारकीर्द घडवली आहे. प्रसन्ना यांनी आपले शालेय शिक्षण शहादा, शिरपूर, नाशिक अशा विविध जिल्ह्यांत पूर्ण केल्यानंतर डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर मराठवाडा विद्यापीठाशी संलग्न असलेल्या दयानंद लॉ कॉलेजमधून (लातूर) त्यांनी विधी पदवी मिळवली. त्यानंतर १९८५मध्ये त्यांनी उच्च न्यायालयाच्या औरंगाबाद खंडपीठात वकिली सुरू केली. प्रख्यात वकील सत्यनारायण लोया यांच्यासोबत त्यांनी दिवाणी व फौजदारी प्रकरणांत वकिली केली. त्याचबरोबर औरंगाबादमधील आंबेडकर लॉ कॉलेजमध्ये व्याख्याता म्हणूनही काम केले.औरंगाबाद खंडपीठात सहायक सरकारी वकील व अतिरिक्त सरकारी वकील म्हणून काम केल्यानंतर १८ जुलै २००८ रोजी ते मुंबई उच्च न्यायालयात न्यायदान सेवेत आले.

न्यायमूर्ती वराळे यांनी 14 वर्षे मुंबई उच्च न्यायालयात काम केले, त्यानंतर ऑक्टोबर 2022 मध्ये त्यांची कर्नाटक उच्च न्यायालयाचे मुख्य न्यायाधीश म्हणून नियुक्ती करण्यात आली. येथे लक्षात घेण्यासारखी गोष्ट म्हणजे त्यावेळी देशातील सर्व उच्च न्यायालयांमध्ये अनुसूचित जातीतून ते एकमेव मुख्य न्यायाधीश होते. न्यायमूर्ती वराळे यांनी त्यांच्या कायदेशीर प्रवासाचे श्रेय डॉ. बी.आर. आंबेडकर यांच्या कुटुंबीयांच्या सहवासाला दिले. ते म्हणतात की आंबेडकरांचा त्यांच्या कुटुंबावर मोठा प्रभाव आहे. 

कर्नाटक उच्च न्यायालयाचे मुख्य न्यायमूर्ती या नात्याने त्यांनी अनेक महत्त्वाच्या मुद्द्यांवर सूचना दिल्या आणि निकाल दिले. ज्या प्रकरणांमध्ये सरकारच्या वर्तणुकीवर प्रश्न उपस्थित करण्यात आले होते आणि योग्य काम न करणाऱ्या अधिकाऱ्यांवर दंडही ठोठावला होता.